Gạo nếp hay còn gọi là ngạnh mễ, nhu mễ, là loại gạo tròn với tác dụng bổ trung, tăng cường khí lực, hỗ trợ tiêu hóa, ích phế, và điều trị các vấn đề liên quan đến tỳ vị, như hư lao, tiết tả, vị quản thống, tự hãn, đạo hãn, huyễn vựng. Cùng tìm hiểu các bài thuốc từ gạo nếp nhé
Theo thông tin từ BSCKII Huỳnh Tuấn Vũ thuộc Khoa Y Dược cổ truyền của Đại học Y dược TP.HCM, gạo nếp là thực phẩm giàu dinh dưỡng, chứa protein, tinh bột, đường, vitamin nhóm B (đặc biệt nhiều trong cám gạo) và các khoáng chất. Loại gạo này thường được sử dụng để nấu xôi, chè, làm các loại bánh như bánh khảo, bánh chưng, nếp, bánh gai, và bánh nướng.
Gạo nếp không chỉ được biết đến như một nguyên liệu thực phẩm mà còn có nhiều công dụng chữa bệnh ít ai biết đến. Gạo nếp, hay ngạnh mễ, nhu mễ, là loại gạo tròn với khả năng bổ trung, tăng cường khí lực, hỗ trợ tiêu hóa, ích phế và điều trị các chứng bệnh do tỳ vị suy yếu như hư lao, tiết tả, vị quản thống, tự hãn, đạo hãn và huyễn vựng.
Các bài thuốc từ gạo nếp
– Chữa ho ra máu, thuộc chứng phế âm hư: Sử dụng 60g a giao, 40g ngạnh mễ, 20g mã đậu linh, 10g ngưu bàng tử, 10g chích thảo, và 6g hạnh nhân. Tán mịn các thành phần và mỗi lần uống 8g, hoặc sắc uống có tác dụng dưỡng âm bổ phế và chỉ khái huyết.
– Điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng: Sử dụng 50g ngạnh mễ, 50g mai mực, 50g cam thảo, 50g mẫu lệ nung, 50g hoàng bá, và 50g kê nội kim, tất cả làm khô, xay bột mịn, dùng 20 – 30g mỗi ngày với nước ấm. Sử dụng nước sắc đặc từ gạo nếp rang để uống thay nước hàng ngày giúp chống mất nước và giảm khát trong trường hợp tiêu chảy.
– Điều trị chứng xót ruột: Sử dụng ngạnh mễ và đậu xanh với liều lượng phù hợp để nấu cháo ăn.
– Chữa thiếu sữa ở phụ nữ sau sinh: Sử dụng ngạnh mễ và móng giò heo 1 cái, nấu cùng gia vị và mắm muối để nấu cháo ăn.
– Gạo nếp (cơm nếp) nóng: Dùng để chườm giúp thông tắc tia sữa cho sản phụ, cơm nếp nguội giã nhuyễn trộn với bột thuốc dùng để bó gãy xương và bong gân. Cũng có thể ủ men chế cơm rượu hoặc làm rượu nếp cái hoa vàng để ngâm rượu trứng và rượu thuốc, giúp bồi bổ sức khỏe.
– Điều trị nôn mửa không ngừng: Dùng 20g gạo nếp và 3 lát gừng tươi. Sao vàng gạo nếp và sắc cùng gừng để lấy nước uống.
– Chữa liệt dương: Sử dụng 12g cám nếp, 12g hoài sơn, 12g đinh lăng, 12g ý dĩ, 12g hoàng tinh, 12g hà thủ ô, 12g kỷ tử, 12g long nhãn, 8g trâu cổ, 8g cao ban long, và 6g sa nhân. Cao ban long để riêng; các thành phần còn lại sắc lấy nước, hòa tan cao và uống trong ngày.
Các món ăn – bài thuốc từ gạo nếp
– Rượu nếp (cơm rượu): Cách làm đơn giản, nấu cơm nếp lứt (gạo xay) rồi trộn với men cơm rượu, ủ trong vài ba ngày để lên men. Mỗi ngày ăn một bát cơm rượu có tác dụng kiện tỳ, bổ khí và khai vị.
– Nước gạo nếp rang: Dùng 1kg gạo nếp, ngâm nước qua đêm, thay nước vài lần, rửa sạch, phơi nắng hoặc sấy khô, sao vàng và tán bột để sẵn. Khi sử dụng, hòa với nước sôi và thêm chút đường để uống. Dùng cho các trường hợp nôn ói như trào ngược dạ dày – thực quản, hẹp môn vị, và rối loạn do thai nghén.
– Hồ bột gạo nếp và củ mài: Sử dụng 500g gạo nếp và 500g củ mài. Ngâm gạo nếp trong nước khoảng 12 giờ, rửa sạch, để khô, sao và tán bột. Củ mài sao qua và tán bột. Mỗi lần dùng 1 thìa của mỗi loại, thêm đường và bột hồ tiêu, khuấy với nước sôi. Ăn vào bữa sáng khi đói, dùng cho người cao tuổi, trẻ em ăn kém hoặc do tiêu chảy lâu ngày.
– Chè gạo nếp và đậu đỏ: Dùng 50g gạo nếp, 50g đậu đỏ, 50g cám gạo, và đường vừa ăn để nấu chè. Có tác dụng chữa bệnh tê phù.
Lưu ý: Gạo nếp chứa nhiều amilopectin, tạo nên độ dẻo đặc trưng của cơm nếp, nhưng lại khó tiêu, nên trẻ nhỏ, người già, người mới ốm dậy và người có tỳ vị yếu không nên ăn quá nhiều. Theo sách Bản thảo cương mục: “Nhu mễ tính niêm trệ nan hóa, tiểu nhi, bệnh nhi, tối nghi kị chi”.
Kiêng kỵ: Những người mắc bệnh đàm kết, phong, nhiệt nên hạn chế sử dụng gạo nếp. Cũng như các loại gạo khác, người bệnh tiểu đường không nên ăn quá nhiều gạo nếp cùng lúc.